بتن به عنوان یکی از مصالح پرکاربرد در صنایع مختلف شناخته می شود که استفاده از آن می تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد. هیچ پروژه ساختمانی نیست که بدون بتن ساخته شده باشد و این پرکاربرد بودن آن باعث شده تا مشکلات رایج رخ داده شده در بتن بتوانند برای ساختمان ها مشکل ساز باشند و باعث افت عملکرد و بروز مشکلات جدی شوند. کرمو شدگی بتن، یکی از این مشکلات است که به دلیل جدا شدن فاز سیمان از سنگدانه ها در مخلوط بتنی رخ می دهد. بتن کرمو به دلیل عوارض و مشکلاتی که به همراه دارد، نیاز به ترمیم و پیشگیری خواهد داشت. ضمن اینکه اگر بتن کرمو به موقع ترمیم نشود، احتمال آسیب جدی به ساختار بتن و کاهش استحکام آن وجود خواهد داشت.
کرمو شدگی بتن چیست؟ تعریف و علائم
کرمو شدگی بتن به معنای جدا شدن فاز سیمان و سنگدانه ها از یکدیگر در مخلوط بتنی است. به طوری که کاهش شیره بتن در اطراف سنگدانه ها باعث می شود تا فاز سیمان و سنگدانه در مخلوط بتنی از یکدیگر جدا شوند و روی کارایی ماده تاثیر منفی بگذارند. در صورت عدم رعایت نکات بتن ریزی اصولی و در نظر نگرفتن قوانین مربوطه، احتمال اینکه شاهد کرموشدگی بتن باشیم، وجود دارد. در صورت بروز این مشکل، ظاهر بتن به شکلی خواهد بود که سنگدانه ها جدا از سیمان هستند. با بررسی ظاهر بتن می توان کرموشدگی آن را بررسی کرد. به طوری که کرمو شدن آن باعث ایجاد ظاهری غیر یکنواخت و حفره دار در سطح بتن خواهد شد. بتن کرمو را می توان به سه دسته سطح کم، سطح متوسط و سطح زیاد تقسیمبندی نمود. بتن کرمو با سطح کم دارای عمق کمتر از 25 میلی متر، بتن کرمو با سطح متوسط دارای عمق بیشتر از 25 میلی متر (هنوز به میلگرد نرسیده باشد) و بتن کرمو با سطح زیاد دارای عمق بالاتر بوده و کرموشدگی به میلگردها می رسد.

8 علت اصلی کرمو شدگی بتن: از آسیبهای فیزیکی تا شرایط محیطی
به منظور پیشگیری از کرمو شدگی بتن، در ابتدا باید علت آن مشخص شود و سپس از روش های پیشگیرانه کمک گرفته شود.
- استفاده از بتن سفت: استفاده از بتن سفت به ویژه در مکان هایی که تراکم آرماتور زیاد است، باعث غیر روان شدن بتن شده و اجازه نمی دهد که بتن به همه نقاط قالب نفوذ کنند. در نهایت این موضوع باعث ایجاد بتن کرمو خواهد شد.
- افزایش نسبت آب به سیمان: در صورت افزودن آب بی رویه به بتن، بتن بیش از حد روان شده و اجزای آن از یکدیگر جدا می شوند. این یکی از مهمترین پیامدهای کرموشدگی بتن است.
- ویبره نامناسب بتن: عدم انجام اصولی ویبره بتن هنگام بتن ریزی و استفاده از ویبراتور در بازه زمانی نامناسب، باعث بروز مشکل در یکنواختی بتن شده و کرموشدگی آن را به همراه دارد.
- ارتفاع بتنریزی: بر اساس آیین نامه بتن ایران، ارتفاع بتن ریزی ستون ها نباید از 1.5 بیشتر باشد. اگر ارتفاع بیش از حد باشد، به دلیل سنگین بودن سنگدانه ها نسبت به آب، آن ها از آب جدا می شوند و در ته قالب ته نشین خواهند شد که این موجب کرموشدگی بتن می گردد.
- استفاده از قالبهای نامناسب: استفاده از قالب های نامناسب و کهنه باعث عدم جایگیری صحیح بتن و سنگدانه ها شده و مشکلات جدی را در هنگام استفاده به وجود می آورد.
- وجود سنگدانههای درشت: سنگدانه های بزرگ باعث ایجاد نواحی خالی در مخلوط بتن می شوند و اجازه نمی دهند تا توزیع یکنواخت سیمان و آب به وجود بیاید. در نهایت این باعث کاهش چسبندگی و ایجاد فضای توخالی در سطح بتن خواهد شد.
- کاور کم در قالببندی: در صورتی که در قالب بندی و حضور آرماتورها، کاور کمی وجود داشته باشد، سنگدانه ها نمی توانند به طور کامل دور ارماتورها و میلگردها را بگیرند و فاصله های ایجاد شده باعث بروز بتن کرمو می شود.
- استفاده از بتن زودگیر: بتن زودگیر سریع تر سفت شده و حتی زمانی که به مرحله ویبره می رسیم، ممکن است به تراکم مورد نظر رسیده باشد. از این جهت استفاده از این بتن ها معمولا احتمال کرموشدگی را افزایش می دهد.
تأثیر عوامل محیطی بر کرمو شدگی بتن
کرمو شدگی بتن به غیر از عوامل تخصصی که در حین آماده سازی آن به وجود می آید، می تواند تحت تاثیر عوامل مختلف دیگری همچون دمای محیط، رطوبت محیط، باد، جریان هوا، باران و رطوبت و آلودگی های شیمیایی نیز باشد. به طور مثال، زمانی که دمای محیط بالا باشد، احتمال خشک شدن سریعتر بتن و جدا شدن سنگدانه ها از آن وجود دارد. ضمن اینکه در شرایط هوایی خاص که جریان هوا زیاد است، احتمال خشک شدن مجدد بتن وجود خواهد داشت. رطوبت محیط سرعت خشک شدن بتن را کاهش می دهد. همه این عوامل می توانند در فرآیند خشک شدن و اختلاط بتن اختلال ایجاد کنند و باعث بروز مشکلات جدی شوند.
تفاوت کرمو شدگی بتن با عدم تراکم کافی
کرمو شدگی و عدم تراکم بتن به عنوان دو مشکل رایج هنگام تولید بتن هستند که به دلیل شباهت زیاد، بعضی از افراد این دو را با یکدیگر اشتباه می گیرند. اگر هوا در بتن نفوذ کند، عدم تراکم بتن به وجود می آید و معمولا بروز این مشکل در ویبراتور نامناسب بتن است. عدم تراکم بتن می تواند در هر مرحله ای از تولید و اجرا رخ دهد؛ اما کرموشدگی بتن پس از اجرا به وجود می آید.
کرموشدگی بتن | عدم تراکم بتن | |
ظاهر | وجود سوراخ های ریز و درشت در سطح بتن | ترک خوردگی و غیر یکنواختی در ساختار بتن |
مرحله وقوع | بعد از اجرا بیشتر در نواحی مجاور ستون ها و گوشه ها | قبل و بعد از اجرا در همه نقاط بتن حتی در شرایط بتن ریزی گسترده |
علت بروز | عوامل محیطی و آماده سازی بتن (عدم اختلاط مناسب، ترکیبات نامناسب، استفاده از بتن زودگیر و …) | عوامل آماده سازی و عدم استفاده از ویبراتور در زمان مناسب |
تاثیر روی بتن | کاهش استحکام و طول عمر بتن | کاهش استحکام و احتمال ترک خوردگی |
چگونه کرمو شدگی بتن میتواند ساختارهای بتنی را تهدید کند؟
مقایسه فنی و تخصصی بتن کرمو با بتن مقاوم و باکیفیت نشان می دهد که کرمو شدگی بتن می تواند تاثیر بسیار منفی روی ساختارهای بتنی داشته باشد و باعث آسیب جدی به آن ها شود. به طوری که، بتن کرمو شده معمولا نفوذپذیری بالایی برای رطوبت، آب و مواد شیمیایی دارد و ممکن است به راحتی تحت تاثیر حمله سولفات ها قرار بگیرد. این موضوع استحکام و دوام بتن کرمو را در شرایط مختلف به شدت کاهش می دهد. ضمن اینکه کرمو شدگی بتن به احتمال زیاد باعث بروز ترک هایی روی سطح بتن می شود. اگر این ترک ها کوچک باشند، معمولا ساختارهای بتنی را تهدید نمی کنند؛ اما اگر بزرگ باشند احتمال بروز مشکلات جدی در ساختار بتن و حتی تخریب آن به مرور زمان وجود دارد.

عواقب کرمو شدگی بتن و تاثیرات آن بر ساختار سازهها
عواقب کرمو شدن بتن آنقدر جدی است که در اکثر موارد توصیه می شود فورا اقدام به رفع مشکل کنید و از آسیب به ساختار سازه ها جلوگیری نمایید. کرمو شدگی بتن می تواند عواقب زیر را به همراه داشته باشد:
- کاهش مقاومت سازه: کرمو شدگی بتن باعث کاهش مدول الاستیک بتن شده و سازه را به شدت در این زمینه ضعیف می کند. این موضوع برای مواردی که بتن به عنوان عامل ایجاد کننده مقاومت است، بسیار خطرناک خواهد بود.
- افزایش نفوذپذیری: به دلیل سوراخ های لانه زنبوری ایجاد شده در فرآیند کرمو شدگی بتن، نفوذپذیری بتن به شدت افزایش پیدا کرده و این موضوع حساسیت آن را در برابر رطوبت، آب، مواد اسیدی و شیمیایی افزایش می دهد.
- کاهش پیوستگی بتن و میلگرد: پیوستگی میان بتن و میلگرد با بتن کرمو به شدت کاهش پیدا می کند. این موضوع باعث شل شدن میلگرد در جای خود و تغییر در محاسبات مکانیکی خواهد شد.
- تخریب بتن: کرمو شدن بتن، علت اصلی بروز مشکل در ساختار بتن است و می تواند احتمال کاهش استحکام را به حداقل برساند و به مرور زمان باعث تخریب آن خواهد شد.
- تاثیر منفی روی ظاهر سازه: کرموشدگی بتن باعث ایجاد تاثیر منفی روی ظاهر سازه شده و می تواند عملکرد کارفرما و پیمانکار را زیر سوال ببرد.
روشهای پیشگیری از کرمو شدگی بتن در پروژههای ساختمانی که شاید ندانید!
پیشگیری از کرمو شدگی بتن در پروژه های ساختمانی می تواند با اقدامات ساده همچون تنظیم ارتفاع بتن ریزی، مخلوط سازی و ویبره مناسب بتن انجام شود. در ادامه به مهمترین روش های پیشگیری از بتن کرمو اشاره می کنیم.
- استفاده از مخلوط بتن با دانهبندی مناسب: از بتن های باکیفیت با دانه بندی مناسب استفاده کنید. استفاده از سنگدانه های درشت می تواند احتمال کرمو شدگی بتن را افزایش دهد.
- تنظیم ارتفاع بتنریزی: ارتفاع بتن ریزی را بسته به شرایط خاص تنظیم کنید. در شرایطی که ارتفاع ستون زیاد است، ارتفاع بتن ریزی باید حداکثر 1.5 متر باشد. در شرایط دیگر بهتر است که ارتفاع را کمتر تنظیم کنید.
- مخلوطسازی و ویبره مناسب بتن: تا جایی که حباب ها در سطح بتن ایجاد شوند، به ویبره زدن ادامه دهید. پس از قالب گیری نیز با چکش به بدنه قالب ضربه بزنید تا حباب ها خارج شوند.
- استفاده از قالبهای مناسب: از قالب های سفت و محکم و بدون سوراخ استفاده کنید تا شیره های بتن هنگام قالب گیری از آن خارج نشوند و بتن به درستی سفت شود.
- قراردهی صحیح میلگردها: گیرایی میلگرد و بتن با یکدیگر تاثیر زیادی روی جلوگیری از بتن کرمو دارد. از قرار گرفتن صحیح میلگردها در جای مناسب مطمئن شوید.
- اجتناب از افزودن بیش از حد آب به بتن: از اضافه کردن آب بیش از اندازه به بتن هنگام اختلاط جلوگیری کنید. این کار احتمال کرمو شدگی بتن را هنگام ویبره افزایش می دهد.
- کنترل شرایط محیطی: بتن ریزی را در دما و شرایط محیطی مناسب با حداقل رطوبت و احتمال بارش باران انجام دهید.
روشهای موثر ترمیم و اصلاح بتن کرمو شده برای افزایش استحکام سازهها را بشناسید!
بعضی از سطوح ترمیم بتن کرمو شده به صورت افقی و بعضی دیگر به صورت قائم هستند. در هر مکان با توجه به محدودیت های موجود، بهتر است که از روش های مناسبی برای تعمیر کمک گرفته شود تا از آسیب به سطح جلوگیری گردد. عدم ترمیم ناحیه کرمو شده و می تواند باعث خرد شدن بخش عظیمی از بتن به ویژه در فصل یخبندان شود. از جمله روش های توصیه شده برای ترمیم کرمو شدگی بتن می توان به موارد زیر استفاده نمود.
استفاده از گروت سیمانی
گروت های سیمانی ملاتی آماده برای ترمیم بتن هستند که از مخلوط سیمان و ریزدانه های آن تشکیل می شوند. این گروت ها به خوبی در خلل و فرج ها نفوذ می کنند و می توانند جایگزین یک لایه خمیری سیمان از دست رفته گردند. می توان با این روش، یکنواختی بتن را در حد قابل قبول در نظر گرفت. از این جهت در شرایطی که امکان استفاده از سایر روش های ترمیمی هست، بهتر است که از روش گروت ریزی سیمانی استفاده نشود.
قالبگیری مجدد
در صورتی که کرمو شدن بتن در یک ناحیه اتفاق افتاده باشد، می توان از روش قالب گیری مجدد استفاده کرد. در این روش لازم است که کل ناحیه معیوب با استفاده از بتن باکیفیت کنده شود. معمولا اندکی از بتن زیر آن هم نیز خراشیده خواهد شد. در نظر داشته باشید که برای چسبندگی بهتر بتن، سطح زیرین بتن باید نامنظم و غیرصاف باشد. می توان برای بتن ریزی مجدد از مواد چسبنده مانند چسب بتن، ژل میکروسیلیس و ترکیبات دیگر برای افزایش استحکام و چسبندگی استفاده نمود.
روش شاتکریت یا پاشش ملات
در صورتی که بتن ریزی در سطوح بزرگ انجام شده باشد، می توان از روش شاتریت یا پاشش ملات کمک گرفت. استفاده از این روش ها برای دیوارهای بتنی و سپرهای بتنی بسیار کاربردی بوده و سطح زیادی از بتن کرمو را در مدت زمان کم و باکیفیت بالا، ترمیم می کند. سرعت و هزینه این روش در مقایسه با روش های ترمیمی نواحی بزرگ، بهینه تر بوده و می تواند به دو صورت تر و خشک انجام شود.
ماله زدن با ملات های آماده
به منظور پر کردن حفرات روی سطح بتن کرمو، می توان از روش ملات زدنی توسط یک لایه نازک استفاده کرد. این روش تنها برای زمانی که بتن کرمو به صورت سطحی ایجاد شده باشد، کاربرد دارد و در صورت عمیق بودن و یا رسیدن سوراخ های لانه زنبوری به میلگرد، این روش توصیه نمی شود. می توان از ملات های آماده و ملات های پلیمری برای ترمیم بتن های کرمو شده استفاده کرد.

مواد و پوششهای مقاوم در برابر کرمو شدگی بتن: حفاظت از ساختارهای بتنی
برای حفاظت از ساختارهای بتنی و جلوگیری از کاهش مدول الاستیک آن ها هنگام اجرا در سازه های مختلف، می توان از پوشش مقاوم در برابر کرمو شدگی بتن استفاده کرد. مواد زیر، می توانند به عنوان یک ماده پوشش دهنده برای بتن شناخته شوند و از تماس آن با شرایط محیطی که باعث بروز بتن کرمو می شوند، جلوگیری کنند.
- ملاتهای ترمیمی بتن: ملات های ترمیمی بتن را می توان با ترکیب سیمان، ماسه، سیلیس، آب و … تهیه کرد و پوشش دهی بتن و افزایش مقاومت آن استفاده نمود.
- گروتهای سیمانی: گروت سیمانی یک ماده بر پایه سیمان است که جهت پر کردن سوراخ ها و درزهای به وجود آمده در بتن استفاده می شود. این گروت ها دارای تنوع بالایی اند و می توان آن ها را با استحکام متفاوت برای پوشش دهی بتن استفاده نمود.
- پوششهای اپوکسی: پوشش های اپوکسی بر پایه رزین تولید شده اند و خاصیت ضد رطوبتی دارند. این پوشش ها از کرمو شدگی بتن و آسیب دیدگی جدی آن جلوگیری خواهند کرد و اگر بتن کرمو شده باشد، نفوذپذیری آن را به حداقل می رسانند.
- پوششهای پلییورتان: پلی اورتان به عنوان یک ماده پوشش دهنده بسیار مقاوم است که سطح عملکرد فوق العاده ای داشته و به دلیل خاصیت ضد آب خود می تواند برای عایق کاری رطوبتی نیز استفاده شود. می توان برای جلوگیری از بتن کرمو، از پوشش های پلی یورتان مقاوم استفاده نمود.
- پوششهای سیلیکونی: پوشش های سیلیکونی یک پوشش ضد آب و در عین حال تنفس پذیر را ایجاد خواهند کرد. این پوشش ها از کرمو شدگی بتن جلوگیری کرده و می توانند بدون ایجاد بو و خطرات جدی، باعث محافظت از سلامت بتن شوند.
استانداردها و دستورالعملهای ترمیم بتن
دستورالعمل های ترمیم بتن کرمو شده موضوع مهمی است که باید در دستورکار پیمانکاران متخصص و کارفرمایان قرار بگیرد. حد مجاز آب به سیمان برای جلوگیری از کرمو شدن بتن در بسیاری از منابع 55 درصد تعیین شده است. همچنین در منابع مختلف، استفاده از مواد روان کننده بتن توصیه شده تا احتمال کرمو شدن بتن به حداقل برسد. استاندارد و دستورالعمل های مهم برای ترمیم بتن به شرح زیر هستند:
- استاندارد EN 1504: در این استاندارد نحوه عملیات ترمیم بتن برای سازه ای و غیر سازه ای شرح داده شده است. در این استاندارد توصیه روی استفاده از روش های تزریقی برای مکان های محدود بوده و در صورت ترمیم بتن لازم است که تا سه روز کیورینگ بتن به درستی انجام شود.
- استاندارد ACI 546 R-96: در این استاندارد اصول کلی و ضوابط ترمیم سازه بتنی به طور کامل شرح داده شده اند.
- مقررات ملی ساختمان، مبحث بتن و استاندارد ملی ایران: برای بررسی رعایت حدود لازم جهت ترمیم بتن مطابق با قوانین ایران، به این استانداردها مراجعه کنید.
چگونه میتوان از آسیبهای ناشی از کرمو شدگی بتن جلوگیری کرد؟
کرمو شدن بتن به دلیل ایجاد ترک ها و نفوذپذیری های متعدد، معمولا می تواند مشکلات جدی را برای سازه به وجود آورد. ضمن اینکه خود بتن دچار کاهش کیفیت و استحکام می شود، استحکام سازه را نیز به حداقل می رساند. برای جلوگیری از آسیب های ناشی از کرمو شدن بتن لازم است که حتما مشکل را شناسایی کرده و در صورت نیاز مراحل ترمیم را به درستی انجام دهید. استفاده از مصالح باکیفیت، ویبره زنی صحیح بتن و درزبندی مناسب قالب ها گامی مهم برای جلوگیری از آسیب های ناشی از بتن کرمو می باشد. ضمن اینکه توصیه می شود حتما ارتفاع بتن ریزی به صورت صحیح و با مشورت مهندسان تنظیم شود. استفاده از اسپیسرها برای جلوگیری از آسیب های ناشی از کرمو شدگی بتن نیز ضروری است و می تواند دوام و استحکام آن را چندین برابر کند.
اهمیت نگهداری و بازرسی منظم در جلوگیری از کرمو شدگی بتن
نگهداری و بازرسی منظم برای جلوگیری از کرمو شدگی بتن اقدامی ضروری است و باید مورد توجه پیمانکاران و کارفرمایان قرار بگیرد. از آنجایی که کرمو شدن بتن در ابتدا در سطح اولیه بوده و عمق کمی دارد و سپس پیشرفت می کند و به نزدیک میلگردهای استفاده شده می رسد، توصیه می شود که حتما به محض مشاهده علائم اولیه، مراحل ترمیم بتن کرمو شده را به صورت صحیح و مطابق با دستورالعمل های توضیح داده انجام دهید. شناسایی زودهنگام مشکلات مهمترین اصل برای جلوگیری از شدت گرفتن آن ها است. ضمن اینکه باید کنترل کیفیت مصالح به درستی انجام شود و بتن انتخاب شده نیز از نظر اندازه سنگدانه ها و نحوه تولید آن ها بررسی شود. پیشگیری از آسیب های ثانویه با ایجاد پوشش های مناسب روی بتن راهی برای افزایش عمر مفید سازه می باشد.
حد مجاز کرمو شدن بتن
حد مجاز کرمو شدگی بتن یکی از مهم ترین مواردی است که در صورت مشاهده علائم کرموشدگی بتن لازم است که حتما آن ها را بررسی کنید. در آیین نامه ها و استانداردها توضیح داده شده که برای پیشگیری از کرموشیدگی بتن چه اقداماتی انجام دهید. به طور مثال، در نظر گرفتن حد مجاز آب به سیمان باید حدود 55 درصد باشد و از مواد روان کننده مناسب برای بتن استفاده کنیم. در بسیاری از استانداردها، حد مجاز کرمو شدن بتن 0.1 میلی متر در هر سال در نظر گرفته شده است.
کرمو شدن ستون و ستون کرمو
کرمو شدن ستون و ستون کرمو که با نام لانه زنبوری شدن بتن نیز شناخته می شود، می تواند تاثیر بسیار بدی روی استحکام ستون خواهد گذاشت. در صورتی که در زمان مناسب اقدام به ترمیم سطوح کرمو نکنید، مشکلات جدی در سازه بتنی ایجاد می شوند. به طور مثال، کاهش شدید خاصیت ارتجاعی ستون، بروز منظره نامطلوب، کاهش مقاومت فشاری و کششی و برشی در بتن، عدم مقاومت بتن نسبت به شن و به طور کلی تخریب ستون جزء مشکلات و عوارض ناشی از کرمو شدگی ستون هستند. ضمن اینکه کرمو شدگی بتن موجود در ستون می تواند در اثر هر شرایط آب و هوایی، باعث نفوذ مواد زیان آور و حتی حمله سولفات و اسیدی شود.

نتیجه گیری
کرمو شدگی بتن که در اثر اختلاط نامناسب و یا اضافه کردن بیش از حد آب، ویبره غیر حرفه ای و عوامل محیطی دیگر رخ می دهد، باید حتما با مواد و مصالح مناسب ترمیم گردد. به منظور جلوگیری از بتن کرمو می بایست به استانداردها و آیین نامه های موجود توجه داشت و از فرآیند تولید تا اجرا را به صورت صحیح اجرا نمود. بتن های کرمو شده به مرور زمان کیفیت خود را از دست می دهند و ممکن است باعث افت کیفیت سازه شوند. ترمیم سریع و شناسایی به موقع مشکل برای جلوگیری از افت کیفیت سازه گامی بسیار مهم و موثر است که باید به آن توجه داشت.