معایب وال مش در سه حوزه طراحی، اجرا و مصالح قابل بررسی است و شناخت دقیق آنها برای بهره‌برداری ایمن و مؤثر از این سیستم اهمیت ویژه ای دارد. اگر چه وال مش به عنوان یکی از روش های نوین تقویت دیوارها در برابر نیروهای جانبی مطرح است و در مقایسه با روش های سنتی مزایای متعددی دارد، اما در صورت نادیده گرفتن ملاحظات فنی و مهندسی، می‌تواند به کاهش عملکرد سازه منجر شود. نداشتن دانش تخصصی در مرحله طراحی، فقدان دستورالعمل های اجرایی مدون و استفاده از مصالح غیراستاندارد از جمله عواملی هستند که ممکن است ایمنی و دوام سازه را تهدید کنند.
معایب وال مش در سه حوزه اصلی طراحی، اجرا و مصالح
وال مش یکی از جدیدترین سیستم های تقویت دیوارها در برابر نیروهای جانبی وارده به ساختمان است. اما همچون هر روش دیگری، برای انتخاب این تکنیک باید مزایا و معایب وال مش را به دقت مورد بررسی قرار داد تا با علم و دانش کافی نسبت به اجرای آن اقدام نمود.
این روش یک گزینه مناسب و مؤثر برای تقویت دیوارها است که نسبت به سایر روش ها، مزایای بسیاری را در بر می‌گیرد، البته این روش نیز بدون عیب نبوده و اجرای آن می‌تواند با چالش هایی همراه باشد.
معایب وال مش لزوماً به معنای وجود ایراد جدی در این سیستم نیست، بلکه در برخی موارد جدید بودن این تکنیک و نبود تخصصی کافی در کشور، منجر به نتایج نامطلوب یا حتی معکوس از اجرای آن می‌شود.
1- چالش‌های طراحی
از جمله چالش های استفاده از سیستم وال مش در ساختمان ها، فقدان دانش فنی در طراحی صحیح یا نبود مبانی طراحی شفاف در گذشته و عدم استفاده از جداول راهنمای طراحی این سیستم به شمار می‌روند. بنابراین برای جلوگیری از بروز معایب وال مش و کاهش هزینه های ناشی از این اشتباهات، باید قبل از هر گونه تغییر یا اقدام به اجرای آن در ساختمان ها، بررسی های دقیقی انجام داده و بر اساس آنها روش مناسب را طراحی نمود.
طراحی اولیه وال مش برای هر ساختمان با ساختمان دیگر به ویژه در آپارتمان های چند طبقه، متفاوت بوده و باید به صورت تخصصی و متناسب با ویژگی های دیوارهای هر طبقه صورت گیرد. پس طراحی صحیح به عنوان اولین چالش در مسیر استفاده از این سیستم شناخته می‌شود و برطرف کردن آن می‌تواند به کاهش مشکلات ناشی از این روش کمک های شایانی کند.
2- معایب وال مش در حوزه اجرایی
در حال حاضر استانداردها و ضوابط کافی برای طراحی وال مش به عنوان یک سیستم نگهدارنده دیوارها وجود ندارد. همچنین در ضوابط 819 که مربوط به اجرای این سیستم است نیز جزئیات مربوط به اجرای آن به‌طور کامل و دقیق بیان نشده است.
همین مسئله کمبود اطلاعات، باعث بروز ابهامات زیادی در اجرای این سیستم گردیده، به‌طوری‌که بسیاری از مهندسان ساختمان، ضرورت طراحی دقیق وال مش را نادیده می‌گیرند و از مصالح موجود به شکلی غیراصولی استفاده می‌کنند. در واقع تفاوت های موجود در جزئیات این روش بر اساس انواع سقف، مانند وافل و تیرچه بلوک، سوالاتی را به وجود می‌آورد که عدم پاسخگویی به آن ها می‌تواند فرآیند اجرا را دچار مشکل کند.
به عنوان مثال در اجرای وال مش دیوار همسایه، عدم ارائه جزئیات کافی در طراحی، به ویژه در مواردی که دسترسی به یک سمت دیوار امکان پذیر نیست، می‌تواند مشکلات جدی را ایجاد کند. همچنین نبود اطلاعات در آیین‌نامه ها، منجر به ابهاماتی در نحوه استفاده از نبشی ها در کنار ستون ها یا در بخش های بالا و پایین دیوار می‌شود.
علاوه بر آن، عدم توجه به اجرای دقیق نوارهای مش در هر دو سمت سازه، می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت و استحکام نهایی ساختمان بگذارد. این مسائل نه تنها از معایب وال مش محسوب می‌شوند بلکه می‌توانند ایمنی کلی پروژه را نیز تحت تأثیر قرار دهند.
3- مشکلات استفاده از مصالح غیر استاندارد
عدم دسترسی به مصالح استاندارد و مناسب از دیگر معایب وال مش محسوب می‌شود. در واقع نداشتن دانش فنی و تخصصی در این خصوص، به همراه عدم شناخت محصولات استاندارد، منجر به معرفی مش ها و الیاف غیراستاندارد و بی کیفیتی به عنوان ابزارهای اولیه می‌شود.
همچنین استفاده از مش های غیر استاندارد به جای مش فایبرگلاس مقاوم در برابر قلیا، به ویژه در فرآیند استفاده از پلاستر سیمانی، می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. از سوی دیگر، ضعف در کنترل کیفیت مصالح مورد استفاده، عاملی است که می‌تواند مشکلات را دوچندان کند. در این میان نقش تولیدکنندگان و فروشندگان متفرقه در افزایش این مشکلات نیز غیر قابل انکار است.
با توجه به این که اجرای این سیستم به کیفیت و استاندارد بودن الیاف مش و مصالح اولیه وال مش وابسته است، استانداردهای استفاده از آنها، به‌طور مشخص در پیوست 6 استاندارد 2800 به تفصیل بیان شده‌اند. علاوه بر آن نشریه 714 نیز در بخش 12-4 خود، به شکل دقیق، ضوابط و استانداردهای مواد اولیه وال مش را بیان کرده است. در مجموع این ضوابط نوع پلاستر، ضخامت و وزن الیاف و دیگر ویژگی های فنی آنها را در بر می‌گیرد و رعایت آنها از ضروریات اجرای این سیستم به شمار می‌رود.
پیامدهای این معایب برای پروژه‌ها
اجرای تکنیک وال مش نیازمند رعایت دقیق دستورالعمل های فنی است. افرادی که به اصول این روش آشنایی کافی ندارند، ممکن است با چالش هایی مواجه شوند که می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت نهایی پروژه آنها بگذارد.به طور مثال فاصله زمانی میان مراحل دیوارچینی و نصب وال مش، می‌تواند خطر تخریب دیوارها را به دلیل وزش بادهای شدید به دنبال داشته باشد و جزو معایب وال مش به حساب آید.
از طرفی اجرای دوطرفه وال مش در دیوارهای خارجی نیز ممکن است با مشکلات خاصی همراه باشد. علاوه بر آن، سوء برداشت هایی که درباره عملکرد آن وجود دارد، می‌تواند بر تصمیم‌گیری های پروژه تأثیر بگذارد. در نتیجه آگاهی از نکات فنی اجرای سیستم، برای بهره‌وری بیشتر از آن، مسئله ای است که باید به آن توجه ویژه ای شود.
نقطه عطف در استانداردسازی و رفع معایب وال مش
باوجود چالش ها و ابهاماتی که در نشریات و استانداردهای موجود به چشم می‌خورد، خطاهای اجرایی و انتخاب نادرست مصالح برای سیستم وال مش همچنان مشاهده می‌شود. به همین دلیل در شهریورماه سال 1403، دستورالعملی تحت عنوان طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای تقویت دیوارهای بلوکی، توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تهیه گردید و در اختیار جامعه مهندسان قرار گرفت. در واقع این منبع به‌عنوان راهنمایی جامع و با هدف افزایش مقاومت دیوارهای بلوکی در برابر بارهای جانبی مانند زلزله و باد، ارائه گردید.
همچنین هدف اصلی این دستورالعمل، تدوین ضوابط و الزامات لازم برای طراحی، اجرا و کنترل کیفیت دیوارهای مصالح بنایی بلوکی است که با استفاده از پلاستر سیمانی و گچی تقویت شده‌اند، به طو‌ری که در کنار آنها از مش الیاف شیشه بهره‌برداری می‌شود. به بیان دیگر این نشریه به‌طور خاص بر استفاده از مش الیاف شیشه تأکید دارد و فصول مختلف آن شامل راهکارهایی برای رفع محدودیت‌های موجود بوده و توضیحات مفصلی را در این خصوص در بر می‌گیرد.
چگونه دستورالعمل جدید، معایب وال مش را برطرف کرده است؟
دستورالعمل جدید طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای تقویت دیوارهای بلوکی، توضیحات جامعی را برای رفع معایب وال مش در سه حوزه زیر بیان کرده است.
1- رفع معایب وال مش در حوزه طراحی
در این بخش نشریه وال مش، به‌طور جامع، دامنه کاربرد و اهداف روش های وال مش تشریح شده و ضوابط کلی برای تسلیح دیوارهای بلوکی با استفاده از مش الیاف شیشه توضیح داده شده است. به طور مثال در بخش ابتدایی این فصل، ملاحظات کلی به صورت جامع ارائه شده‌اند که مطالعه آنها برای تمامی مهندسان ضروری است.
علاوه بر آن در این بخش جزئیات فنی، اصول کلی وال مش و قوانین مرتبط با اجرای آن بیان گردیده و پس از آن، به طول و ارتفاع آزاد دیوارهای مسلح شده که بر اساس استانداردهای طراحی تعیین می‌گردد، اشاره شده است. از دیگر اصول مهم طراحی که در این بخش، می‌توان موارد زیر را نام برد:
• حداقل مشخصات الیاف و سطح پوشش مورد نیاز مش الیاف شیشه ای برای افزایش استحکام و طول عمر دیوارها
• بیان دستورالعمل بارهای ثقلی وارده بر دیوار مانند وزن دیوار، اتصالات، نماها، کابینت ها و کمدهای دیواری
• محاسبه تأثیر بارهای ثقلی در شرایط زلزله
• تغییر مکان ناشی از زلزله و نحوه عملکرد دیوارها در برابر بارهای جانبی
• بیان فرمول ها و روش های محاسباتی طراحی وال مش
• ارزیابی دیوارها در برابر بارهای ضربه ای و طراحی آنها برای مقاومت در برابر وزش باد
به طور کلی در این فصل نحوه محاسبه و ارزیابی مقاومت دیوارها در برابر بارهای جانبی، مورد بررسی قرار گرفته تا با اجرای تمامی عوامل مؤثر بر طراحی دیوارهای تقویت شده با وال مش، بتوان به شکلی موثر عملکرد آنها را در برابر بارهای مختلف وارده، تضمین کرد.
2- رفع معایب وال مش در حوزه اجرا
در این بخش، ضوابط و جزئیات اجرایی مربوط به نحوه مسلح کردن انواع دیوارهای داخلی و خارجی، جان‌پناه ها و دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور ارائه گردیده است. تمرکز این فصل بر ارائه راهکارهای عملی رفع معایب وال مش به همراه دستورالعمل های قابل اجرا است تا مهندسان بتوانند مطابق با استانداردهای مشخص، مش الیاف شیشه را برای تقویت دیوارها به‌کار گیرند.
طبق این فصل سه شرط اساسی برای اجرای وال مش بر روی دیوارها وجود دارد که عدم رعایت هر یک از آنها استفاده از این روش را غیرمجاز می‌سازد و باید از روش های دیگری بهره گرفت. این سه اصل اساسی عبارتند از:
1. دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور باید متعلق به ساختمان هایی با حداکثر 5 طبقه باشند.
2. حداکثر ارتفاع آزاد دیوار باید 3 متر یا کمتر در نظر گرفته شود.
3. فاصله دهانه ستون ها، نباید بیشتر از 6 متر باشد.
3- رفع معایب وال مش در حوزه مصالح
نبود ضوابط کافی برای تعیین استاندارد بودن مش الیاف و پلاسترهای به کار رفته در پروژه ها، یکی از چالش های انجام سیستم وال مش به حساب می‌آید. در واقع استفاده از مصالح غیر استاندارد، به ویژه مش های الیاف فاقد مقاومت قلیایی، نه تنها کیفیت اجرای وال مش را کاهش می‌دهند، بلکه ایمنی سازه ها را به خطر انداخته و موجب خوردگی مصالح می‌شوند.
در همین راستا یک فصل از این نشریه به ارائه اطلاعات دقیق درباره مش فایبرگلاس و پلاستر اختصاص یافته تا بتوان به کمک آن مشخصات فنی مناسبی را متناسب با شرایط محیطی تعیین کرد. همچنین در این بخش تأکید شده که مش الیاف باید دارای گواهینامه فنی معتبر باشد. لازم به ذکر است که تمامی موارد ذکر شده در این فصل با هدف جلوگیری از هرگونه خطای اجرایی و کاهش دخالت سلیقه شخصی در انتخاب مصالح مورد استفاده در وال مش، تبیین شده‌اند.
بنابراین در صورتی‌که به هر دلیلی این ضوابط و مشخصات فنی نادیده گرفته شوند،این روش به هیچ عنوان مورد تأیید سازمان نظام مهندسی و مهندس ناظر قرار نخواهد گرفت و نیاز به اصلاحات خواهد داشت.
برخی از این قوانین برای رفع معایب وال مش به شرح زیر هستند:
• مشخصات الیاف شیشه ای
الیاف شیشه ای مورد استفاده در سیستم وال مش باید مقاوم به محیط قلیایی بوده و شامل حداقل 16 درصد زیرکونیا باشند. البته برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم، باید مواردی همچون دانسیته، مقاومت کششی، مدول یانگ قبل و بعد از آزمون قلیایی، درصد زیرکونیا در الیاف و آزمون مقاومت به قلیا همگی با مستندات معتبری ارائه شوند.
• مشخصات پلاستر مورد استفاده
اگر نازک‌کاری با پلاستر گچی انجام شود، استفاده از الیاف شیشه با پوشش محافظ و مقاومت حداقل 1200 نیوتن در عرض 5 سانتی‌متر مجاز است. اما اگر ملات سیمانی استفاده شود باید ضخامت آن بین 1.5 تا 2 سانتی‌متر در نظر گرفته شود.
نگاهی به جایگاه فعلی وال مش؛ از چالش‌های گذشته تا راهکار استاندارد امروز
سوءاستفاده های مکرر از مصالح غیر استاندارد،باعث صدور ممنوعیت استفاده از روش وال مش توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به دلیل جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر و تضمین ایمنی پروژه ها در آبان 1402 شد.
در نهایت، دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی منتشر گردید. در واقع این دستورالعمل با ارائه ضوابط دقیق طراحی، روش های اجرایی استاندارد، نحوه کنترل کیفیت، بیان مشخصات مش الیاف و پلاستر، جداول راهنمای طراحی و روش های اجرایی برای دیوارهای خاص توانست تمامی نواقص موجود و معایب وال مش را پوشش دهد.
انتشار این دستورالعمل نه تنها موجب رفع ممنوعیت وال مش شد، بلکه در نهایت با ایجاد اعتماد در جامعه مهندسی، امکان بهره‌برداری ایمن و استاندارد از مزایای وال مش نسبت به روش های سنتی مانند وال پست را فراهم نمود.
مزایای رقابتی وال مش نسبت به روش های سنتی مثل وال پست
یکی از ویژگی های بارز وال مش، استفاده از مش های الیافی فایبرگلاس یا فیبر کربن است که وزن کمتری نسبت به وال پست فلزی دارند. این ویژگی باعث می‌شود که استفاده از این روش برای مهارسازی دیوارهای غیرسازه ای، بار مرده ساختمان را کاهش دهد.
همچنین حذف اجزای فلزی مانند وادارهای قائم، افقی و میلگرد بستر، هزینه های نصب و خرید را به طور قابل توجهی در این سیستم کاهش می‌دهد. در ضمن مصالح مورد نیاز برای اجرای وال مش کمتر از وال پست فلزی بوده و نیازی به تجهیزات سنگین ندارد. تمامی این موارد ضمن کاهش زمان اجرای پروژه ها، منجر به تبدیل این سیستم به گزینه ای اقتصادی و به صرفه می‌شود.
از طرفی انعطاف‌پذیری بالای وال مش که به دلیل استفاده از متریال های شکل‌پذیر مانند توری های الیافی رخ می‌دهد، آن را قادر می‌سازد تا به راحتی با شرایط مختلف اجرا سازگار شود. در ضمن همانطور که می‌دانید بسیاری از خرابی ها و خسارات بزرگ ساختمان ها که در نهایت منجر به کاهش عمر سازه می‌شود، معمولاً از ترک خوردگی دیوارها شروع می‌گردد.
اما نحوه اجرای سیستم وال مش به گونه ای است که باعث توزیع یکنواخت تنش ها شده و می‌تواند ترک های ناشی از خمش و لرزش دیوار را کاهش دهد. همین مزیت می‌تواند معایب وال مش را که اتفاقا قابل رفع نیز هستند، پوشش دهد.
علاوه بر آن این سیستم با جذب انرژی و رفتار ارتجاعی، مقاومت بالایی در برابر نیروهای جانبی از خود نشان می‌دهد. بنابراین نسبت به وال پست فلزی عملکرد بهتری در برابر نیروهای جانبی زلزله دارد. یکی دیگر از مزایای آن این است که به دلیل عدم استفاده از فلزات در ساختار آن، دچار زنگ زدگی یا خوردگی نمی‌شود. در نهایت باید بدانید که استفاده از روش وال مش نه تنها کیفیت ساخت‌وساز را افزایش می‌دهد بلکه باعث ارتقای سطح ایمنی پروژه ها می‌شود.
نتیجه‌گیری کلی از معایب وال مش
سیستم وال مش یک روش استاندارد و ایده آل برای تقویت دیوارهای سازه ای است. این تکنیک در صورتی که به درستی اجرا و مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند تأثیر به سزایی در افزایش استحکام دیوارها داشته باشد و به عمر مفید سازه بیفزاید. با این حال، چالش های متعددی در استفاده از آن وجود دارد که عمدتاً ناشی از کمبود دانش فنی در این زمینه است. اما اگر استانداردهای لازم در انتخاب مواد اولیه، طراحی و اجرای این سیستم رعایت شود، وال مش گزینه ای مناسب برای جایگزینی وال پست های فلزی سنگین و پرهزینه محسوب می‌گردد.
به طور کلی با توجه به مزایا و معایب وال مش، این سیستم در صورت پیاده سازی اصولی و مطابق با استانداردها، راه حلی مؤثر برای تقویت دیوارها در برابر نیروهای جانبی محسوب می‌شود. البته اگر در این زمینه سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید با کارشناسان شرکت مقاوم سازی سازند که در این حوزه از دانش و تخصص کافی برخوردار هستند، تماس بگیرید.